Black Friday in Nederland: niet de kalkoen, wel de koopjes

Hoewel het zonnetje schijnt, is het vandaag een zwarte dag. De oorzaak is Black Friday: het Amerikaanse koopjesfenomeen waarbij producten massaal voor sterk verlaagde prijzen worden verkocht. Steeds vaker doen Europese winkels mee met de budgetdeals, Nederland niet uitgezonderd. Maar in tegenstelling tot Amerikanen, vieren we een dag eerder niet traditiegetrouw Thanksgiving. Waarom dan wel de consumeermania de dag erna?

Een stukje terug in de tijd: Black Friday wordt in de Verenigde Staten en Canada voorafgegaan door Thanksgiving, een nationale feestdag op de vierde donderdag in november waarop dank wordt gezegd voor de oogst en voor allerlei andere goede dingen. Stel je een Amerikaanse film voor waarin kalkoenen worden geglazed, gevuld en gegeten en je weet waar ik het over heb.

Pre-kerst inkopen

De dag na Thanksgiving is een vrije dag voor veel Amerikaanse werknemers, en dat betekent extra feest. Of in dit geval: uitbuiken en hup, naar de (online) winkel om kerstinkopen te doen tegen gereduceerde prijzen. Het gevolg: alles loopt vast. Verkeer, ontmoetingen met een mede-consument (ken je de filmpjes met vechttaferelen?) en websites.

De reden waarom Black Friday in de VS wordt gevierd, is omdat het toevallig valt tussen het oogstdankfeest én kerst. Consumenten en winkeliers snappen als geen ander dat nu de tijd is om je kerstinkopen te doen. Hoewel Black Friday in Nederland ook steeds meer een ding is, is er dus geen link met een oogstdankfeest, weet het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland mij te vertellen.

Wetenschappelijk beleidsmedewerker Albert van der Zeijden: “Er komen wel vaker dingen overwaaien uit de VS. Kerstinkopen worden ook hier steeds belangrijker. Nederlandse winkeliers zien de omzet in Amerika op deze dag en spelen daar dus handig op in.”

Danken voor de oogst

Black Friday is dus ook in Nederland een economisch trucje. Maar hoewel weinig van ons het weten, heeft Nederland wel een zelfde soort oogstdankfeest als Thanksgiving. “Als sinds de 16e eeuw wordt in Christelijk Orthodoxe kring het oogstdankfeest gevierd, tegenwoordig op de eerste woensdag van november.”

Sinds we een minder agrarische samenleving zijn, kan het dank zeggen ook gaan over andere dingen, aldus Van der Zeijden. Het begrip oogstdankfeest is net als in de VS opgerekt en losgeweekt van religie en oogst: steeds meer mensen zamelen hier bijvoorbeeld geld in voor ontwikkelingslanden.

Gematigd shoppen

Hoewel ‘onze’ oogstdag dus op een ander tijdstip valt, wil ook de Nederlandse consument het huis (en garderobe) alvast extra gezellig maken voor de feestdagen. En wat is een beter excuus dan fikse kortingen? Toch menen critici van het fenomeen dat we Amerika niet achterna zouden moeten gaan en ons moeten vasthouden aan ‘eigen’ tradities.

Ook voorstanders van consuminderen en een capsule aardrobe (een collectie van essentiële kledingstukken, die makkelijk kunnen worden aangevuld met een select aantal seizoensgebonden kledingstukken), kunnen hun wenkbrauwen omhoogtrekken. Amerikaanse duw- en trektaferelen hoef je hier niet te verwachten: prijzen van deelnemende retailers zijn het hele weekend verlaagd.