Vier vragen over dat potentiële meme-verbod in Europa

De manier waarop we het moeten uitspreken (miem? memme?) is soms onduidelijk, maar zeker is dat memes een plek in ons leven hebben veroverd. Van het taggen van je beste maatje op social media tot hiernaar refereren in een grap: dit internet-fenomeen doorstaat nu al jaren de tand des tijds.

Een hervormde richtlijn van de Europese Commissie kan daar echter verandering in aanbrengen, schrijft de NOS in het artikel ‘Komt er in de Europese Unie een verbod op memes?’. Websites moeten auteursrechten op plaatjes, muziek of filmpjes in de toekomst namelijk afkopen. Doen ze dat niet, dan moeten de websites met filters voorkomen dat jij door auteursrechten beschermd materiaal plaatst.

Kritiek

Op Twitter is een storm van kritiek ontstaan onder gebruikers die vrezen voor hun online plezier en ‘meme lifestyle’. Zij vinden het onbegrijpelijk dat zoiets als het uploaden van grappige internetplaatjes mogelijk door de EU verboden wordt.

We doken in de belangrijkste vragen over het potentiële meme-verbod en zetten op een rij waar dit vandaan komt.

Waarom richt de Europese Commissie zich op memes?

Dat is niet zo. Althans: niet specifiek. Met de hervorming van de richtlijn zijn de pijlen van Brussel niet specifiek gericht op de populaire memes maar op afbeeldingen, video’s en muziek in het algemeen. Memes zijn humoristische afbeeldingen gecombineerd met tekst. Dat beeldmateriaal is niet altijd rechtenvrij en wordt bovendien door een andere partij bewerkt wat daardoor in strijd is met het het herziene auteursrecht.

Waar heeft het verbod mee te maken?

Het potentiële verbod – nog voor de zomer wordt hierover in Brussel besloten – heeft niets te maken met de inhoud van de afbeeldingen, maar alles met de rechten van de maker van de afbeelding. Europese Commissie voorzitter Jean Claude Juncker wil de digitale economie stimuleren en met de hervorming van het auteursrecht makers helpen aan een eerlijke betaling voor hun werk, die vanwege doorplaatsing van beschermd materiaal – bijvoorbeeld in memes op social media – inkomsten mislopen.

Is het aannemelijk dat het verbod er komt?

Dat is lastig te zeggen. Wel is duidelijk dat al sinds gesprekken over het voorstel zijn begonnen, er felle kritiek is vanuit zes lidstaten, waaronder Nederland. Het kabinet vindt dat er meer aandacht moet zijn voor de rechten van makers én gebruikers. Nu zou de focus teveel liggen op die laatste groep.

Zo’n tachtig belangenorganisatie wijzen daarnaast op het feit dat de herziene auteursrichtlijn – artikel 13 – in strijd is met de vrijheid van meningsuiting, het recht op privacy en de vrijheid van ondernemerschap: grondrechten die onder anderen zijn neergelegd in het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie.

Als het er komt: hoe ziet het verbod er dan uit?

Als bedrijven de auteursrechten van foto’s, muziek of filmpjes weigeren af te kopen moeten ze met filters voorkomen dat anderen het beschermde materiaal plaatsen, dat schrijft de NOS.

Als je een meme probeert te posten verschijnt er een bericht dat ‘de foto wordt beschermd door auteursrechten waardoor hij niet zal kunnen worden geplaatst’. Het verbod zal dus niet alleen op papier bestaan, maar door middel van het filter dagelijks worden ervaren door gebruikers van het internet.

Het is overigens niet zo dat memes verdwijnen: er zullen een aantal memes met auteursrecht niet doorlaatbaar zijn. Er zijn op het internet ook voldoende rechtenvrije memes waarmee je je lol op kunt.