De roman ‘1984’ van George Orwell. Wie heeft het niet moeten lezen op de middelbare school of kent anders de film wel? Het verhaal over een griezelige wereld waarin ‘Big brother is watching you’ werkelijkheid wordt voor de wereld, is ineens het best verkochte boek bij Amazon in de VS. En laat dat nou toevallig na die leugen van Sean Spicer zijn, de woordvoerder van Trump.
Oorzaak
Het begon allemaal toen Trump’s woordvoerder, Sean Spicer, tegen journalisten loog over het aantal bezoekers tijdens de inauguratie van Trump. Dit zouden er minder zijn dan bij Obama, terwijl foto’s het tegendeel bewijzen, waarop Trump’s adviseur de leugen definieerde als ‘alternatieve feiten’. Daarna steeg in de laatste dagen de roman ‘1984’ van nummer 6 naar nummer 1 in de Amazon lijst van best verkochte boeken.
"Alternative facts are not facts. They are falsehoods," Chuck Todd tells Pres. Trump's counselor Kellyanne Conway this morning. WATCH: pic.twitter.com/Ao005dQ13r
— Meet the Press (@MeetThePress) January 22, 2017
We kunnen er natuurlijk niet helemaal zeker van zijn dat de uitspraak van de woordvoerder van Trump of gewoon Trump de oorzaak is van de stijging. ‘1984’ wordt namelijk ook veel op scholen gebruikt in heel Amerika en er zijn andere klassiekers die het ook goed doen in de lijst. Maar toch, uitgeverij Penguin heeft 100.000 extra exemplaren besteld. Dat is bovenop een bestelling van 75.000 exemplaren, wat al veel meer is dan normaal.
1984
De vergelijking met de roman is misschien niet heel ver te zoeken. Quartz liet een aantal passages zien, die je kunt vergelijken met gebeurtenissen van de laatste tijd. ‘1984’ gaat over een totalitaire staat, waarin de overheid constant alles en iedereen in de gaten houdt en indoctrineert.
Er wordt een toekomst geschetst van de westerse wereld in 1984 waarin mensen niet meer voor zichzelf mogen denken en handelen. Vrije media is verdwenen en informatie wordt enkel nog verstrekt door het zogenaamde Ministerie van de Waarheid, dat zogenaamde ‘alternatieve feiten’ presenteert. De Gedachtenpolitie bestrijdt afwijkende ideeën.
Vergelijkingen
‘Crimestop’
Door de leugen van Spicer en Conway’s omschrijving als ‘alternatieve feiten’ gaat het publiek misschien twijfelen of je deze feiten misschien gewoon niet kunt weten. Maar (anderen) hebben er ook op gewezen dat als mensen conflicterende verhalen horen, ze uiteindelijk mentaal lui worden en accepteren dat we sommige dingen niet kunnen weten. Zoals Conway stellig zei: “Er is geen manier om publiek te tellen, dat weten we allemaal.”
In ‘1984’ gebruikte Orwell de term ‘crimestop’ voor deze tactische manier om mensen te verwarren. Dit betekende doelbewust gebruik maken van het sceptisch zijn van het publiek, op zo’n manier dat ze leren dat ze niet te moeilijke vragen moeten stellen.
Re Spicer's lies, this is from someone who worked in a past administration. Important read. pic.twitter.com/XrjLJHRAGL
— Anna Rascouët-Paz (@rascouet) January 22, 2017
‘Reality control’
Trump heeft deze week getweet dat hij een groot onderzoek zal starten naar verkiezingsfraude naar aanleiding van een onduidelijke, niet gevonden claim die zegt dat er ‘miljoenen’ illegale stemmen waren tijdens de presidentsverkiezingen in 2016.
In addition to winning the Electoral College in a landslide, I won the popular vote if you deduct the millions of people who voted illegally
— Donald J. Trump (@realDonaldTrump) November 27, 2016
Zelfs zonder bewijs kan een punt als dit, door het te herhalen een soort neppe realiteit creëren. Met name voor burgers die niet de verhalen lezen die deze mogelijke nepclaim ontkrachten.
Orwell heeft ook hier weer een term voor deze strategie: ‘reality control’. Hierbij controleert de overheid als het ware het denken van de mensen. Dit gebeurt natuurlijk in elk land, maar lijkt nu bijzonder veel voor te komen in de tweets van Trump.
‘On science’
Op 24 november publiceerde Trump een order naar de US Environmental Protection Agency. Het bedrijf moet stoppen met publiceren over publiekelijk gefinancierd wetenschappelijk onderzoek.
In ‘1984’ zou het idee dat de overheid wetenschappelijk onderzoek aanmoedigt geen punt zijn, omdat de overheid dit sowieso al controleert. Zij bepalen in het verhaal dus zelf wat de mensen zien, waaronder welke onderzoeken.
Opleving
De roman van Orwell is sinds zijn ontstaan nooit meer echt verdwenen, maar bij gelegenheden beleefde hij vaker een opleving. Waaronder in 1984 zelf. Maar ook in 2013 toen klokkenluider Edward Snowden afluisterpraktijken van de NSA onthulde. En daar kunnen we nu dus 2017 aan toevoegen.