Heb jij op z’n tijd ook een gezonde dosis mindfulness nodig? De hype rondom ontspanning is anno nu terug te zien in alle hoeken van onze samenleving. Van de yoga-studio om de hoek, tot je dagelijkse Headspace sessies, tot je vriendin die elke week weer een nieuw prentenboek koopt om vol te kleuren. Het is heerlijk om te ontsnappen aan de sleur en de spanningen van het alledaagse, en kleuren of breien is daar een wondermiddel voor.
Maar hoe is de mindfulness hype geboren? Is het puur toeval dat de trend is ontstaan in een tijd waar keuzestress en burn-outs je om de oren vliegen?
Niet boeddhisme maar mindfulness
Ook interessant
Elk moment leent zich voor meditatie en nog 5 tips van een geluksauteur
We hebben onze drie minuten rust mede te danken aan één man met de naam Jon Kabat-Zinn. Hij werd ooit in elkaar geslagen door politiemannen tijdens een studentenprotest tegen de Vietnam oorlog in 1970. Nu is hij het toonbeeld van vrede en rust. Kabat-Zinn zag hoe mindfulness zijn leven veranderde en denkt nu dat het de hele wereld kan veranderen.
De voormalige activist transformeerde ruim 40 jaar geleden boeddhistische gedachtepraktijken naar een westerse aanpak. Hij ontwikkelde samen met zijn team een 8-week lange cursus bij een kliniek van de University of Mssachusetts (UMass) met als doel stress te verminderen. Hierin speelden meditatie technieken zoals geleerd door Boeddha een essentiële rol, zonder de religieuze aanpak van het boeddhisme over te nemen. “Ik deed er alles aan om te vermijden dat het als boeddhistisch of pure onzin gezien werd”, vertelt hij in een interview met the Guardian.
Kabat-Zinn mediteert al jaren en verwijst hierbij veel naar dharma – de term voor Boeddha’s leer. Toch refereert hij niet graag naar zijn meditatie als boeddhistisch: naar mindfulness refereren als boeddhistisch is hetzelfde als zeggen dat zwaartekracht Engels is omdat het werd ontdekt door Sir Isaac Newton.
Wat is mindfulness?
Kabat-Zinn omschrijft mindfulness als “een bewustzijn dat ontstaat door intentioneel op het huidige moment te letten, zonder vooroordelen.” Dit klinkt heel zweverig maar eigenlijk is het allesbehalve. Je richt je voornamelijk op je ademhaling, en daardoor beperk je je aandacht tot je lichaam. Doordat je je niet richt op alles buiten je lichaam, kan mindfulness helpen tegen fysieke en emotionele pijn. Zo leerden patiënten van de UMass kliniek vanaf 1979 omgaan met chronische rugpijn, maar ook met de pijn veroorzaakt door kanker of een ongeluk.
Mindfulness is verre van nieuw, maar juist in deze tijd van klimaatverandering en Trump hard nodig, vertelt de bedenker van de meditatie techniek. De behandeling wordt nu zelfs in Groot-Brittannië toegepast in ziekenhuizen en klinieken. Mindfulness helpt vaak bij depressie en vermindert de kans op een terugval. “Wat Darwin en Einstein deden voor biologie en natuurkunde, doet Jon op een andere niveau: de wetenschap van de menselijke geest en het hart”, vertelt professor van Oxford University, Willem Kuyken.
‘Ons’ en ‘hen’
Nu reist Jon Kabat-Zinn de wereld rond om met parlementariërs in gesprek te gaan. Mindfulness moet volgens hem de manier waarop de wereld wordt geleid veranderen. In 1969 betoogde hij al dat de mensheid een ego ramp stond te wachten – met overpopulatie en (mentale) vervuiling tot gevolg. Inmiddels zijn wij op dat punt beland. “Het is aantrekkelijk om het leven te zien in twee gescheiden kampen waar je de andere van zijn menselijkheid ontdoet. Het maakt dan niet uit wat de ander doet, jij hebt altijd gelijk.”
Kabat-Zinn vertelt dat een geest dat niet mindful is, gevangene is van een perspectief dat ‘ik’ boven de rest plaatst: “We zijn erg verstrengeld geraakt in het tweezijdige perspectief van ‘ons’ en ‘hen’. Maar uiteindelijk is er geen ‘hen’, dat is wat wij ons moeten realiseren.”
Dwarrelende gedachten
Ook interessant
Naast de positieve berichten over mindfulness, zijn er ook veel sceptici. Zij geven aan dat mindfulness geen geneesmiddel is en slecht kan uitpakken als het verkeerd wordt beoefend. Mindfulness is daarbij allesbehalve makkelijk. Als je zelf een keer iets ‘mindfulness’ hebt gedaan, weet je hoe snel je gedachten gaan dwarrelen. “Heb ik wel mijn raam dicht gedaan?” of “Ohja, ik heb morgen een afspraak met mijn scriptie begeleider.” Er zijn zoveel gedachten die zomaar weer in je hoofd verschijnen.
Kabat-Zinn laat met zijn aanpak zien dat er een manier is waarop je je gedachten stapje voor stapje een plek geeft en niet jouw lichaam laat overheersen. Inmiddels is de cognitieve therapie die hij ontwikkelde met mindfulness minstens net zo effectief als antidepressiva en wordt het onderwezen op menig werkplek en cultureel centrum. Dit laat zien dat het lang niet zo verkeerd is om af en toe een momentje voor jezelf te pakken. Het is toch heerlijk om even niet te denken aan de stapel werk die nu voor je neus ligt?