Ween niet om Eberhard

Een collectieve traan biggelde gisteren over onze wangen na het zien van het prachtige, drie uur durende Zomergasten interview met Eberhard van der Laan. De knuffelburgemeester van Amsterdam werd in één avond volgens velen de beste premier die we nooit hebben gehad. “Wat ik hoop dat mijn erfenis is? Dat Amsterdam de lieve stad blijft die het nu is”.

Toch weet ik niet of hij daarin gelijk heeft. Als het avondvullende gesprek één ding uitwees, dan is het dat we van deze bijzondere man veel meer kunnen leren dan ‘lief zijn voor elkaar’. Begrijp me niet verkeerd: ook ik vind geen antwoord op de vraag waarom uitgerekend mensen als van der Laan en Nouri een noodlot wachtte en dat stemt me intens droef. Maar om de uitzending van gisteravond te reduceren tot een nationaal tranendal vind ik hun beider nalatenschap geen recht doen.

Daarom, voor de volledigheid, een Zomergasten resumé zoals van der Laan het in mijn ogen ook bedoeld had. Of in ieder geval, wat ons er van bij zou moeten blijven.

1. Focus

Als je 10 problemen tegelijk wil oplossen heb je er 11. Focus je op 1, 2, hooguit 3 en los die eerst op. Zo creëer je draagvlak en kun je samen werken aan 4, 5 en 6. En, ook belangrijk: Los eerst het meest zichtbare probleem van allemaal op. Het hoekhuis van de straat. Zo ziet iedereen dat er wat gebeurt, en win je sneller medestanders.

Focus. Het is één van de lessen van Jan Schaefer, voormalig banketbakker, later Tweede Kamer-lid, wethouder in Amsterdam en mentor van van der Laan. Het is een simpele managementles waar de Ben Tiggelaars van deze wereld vast al menig boekje over volschreven. Toch is het er eentje om vaker ter harte te nemen, als je echt iets wil bereiken.

2. Vliegen afvangen

Potsierlijk, noemt van der Laan de handelingen van politici in de Tweede Kamer na de aanslagen op Charlie Hebdo. In plaats van een saamhorige vorm van afschuw en rouw voltrok zich op dat moment een wedstrijdje ‘vliegen afvangen’ waarbij de ene politicus over de andere heen viel met verwijten en kritiek. “90% van de Nederlanders is precies dit helemaal beu” reageerde van der Laan. “Dit is wat politiek geworden is. En wat het niet zou moeten zijn”.

Kunnen we daar iets aan veranderen? Ja. Ga zelf de politiek in en denk partijoverschrijdend. Versla als journalist eens niet vanuit het oogpunt van conflict, cliffhangers en kijkcijfers, maar vanuit het daadwerkelijke belang van de burger. Of nog beter: start bedrijven, media, clubs, initiatieven of samenwerkingen die het totaal anders doen. Die wel grensoverschrijdend kunnen denken en handelen. Denk aan de G500, of Jan Terlouw. De politiek is, zoals van der Laan het terecht schetst, ‘slechts onze nederige dienaar’. Alles staat ons vrij om het zelf anders te doen, en wél met oplossingen te komen waar Den Haag te druk is met andere zaken.

3. Efteling aan de Amstel

Amsterdam groeit uit zijn voegen. De gezinnen trekken weg omdat woonruimte onbetaalbaar wordt en het toerisme is in 5 jaar tijd vertienvoudigd. Pretpark Amsterdam noemen we het bij ons op de redactie. Efteling aan de Amstel. Van der Laan is zich bewust van de kritiek en de groeiende onvrede onder Amsterdammers. “Jouw kinderen kunnen hier over 10 jaar niet eens meer wonen” zegt hij tegen Abbring. Dat is nogal wat.

Dan gunt hij ons een gedurfd inkijkje in zijn persoonlijke toekomstvisie voor de stad. Een stad die niet alleen van de Amsterdammers, maar van heel Nederland zou moeten zijn. De groeimogelijkheden in Noord, Oost en West waar nog volop nieuwe woningen en voorzieningen kunnen verrijzen. Misschien wel de aaneensluiting van Den Haag, Rotterdam, Utrecht als één Groot-Amsterdam en een enorm groen hart. Met krimpregio’s in Limburg, Zeeland en Oost-Groningen als toeristisch toevluchtsoord voor de overwerkte stadsmens op zoek naar ruimte en rust. Dat hóeft niet het definitieve plan te zijn overigens. “Maar je moet wel kiezen” zegt van der Laan.

Het is geen populaire visie in conservatief Nederland. Het liefst laten we alles bij het oude, knusse vertrouwde. “De Amsterdammers die ik ken worden al zenuwachtig als ze voorbij Abcoude moeten” grapt Abbing en ze heeft gelijk. Maar come on. Moeten we nu echt van een man van 62 horen hoe naïef en ouderwets dat beeld is? Van der Laan heeft groot gelijk. Ons beeld van Nederland, grote steden en het achterland is gedateerd en uiterst conservatief. Het wordt hoog tijd dat we de onderwerpen die hij gisteravond aansneed eens serieus gaan bespreken. Like it or not, de wereld is al lang veranderd.

4. Realisme

De fragmenten van de februaristaking, balletdanseres Igone de Jongh, Monty Pyton en de strippende arbeiders uit The Full Monty hebben één belangrijke gemene deler: Realiteitszin. De realiteit dat een jonge moeder soms onmenselijk hard moet werken om een privéleven net zo goed te laten lopen als haar professionele carrière. Dat we in de oorlog misschien niet heel erg goed, maar ook niet heel erg fout zijn geweest. Dat elite niet slecht is. Dat arbeiders geen ongelijk hebben als ze boos zijn. Het leven is niet zo zwart-wit als we allemaal wel eens stellen, er ligt een wereld van nuance tussenin. En het begint met begrip voor de ander.

5. Moed is niet de afwezigheid van angst

Misschien wel de mooiste quote van de avond – al waren het er talloze – kwam niet eens van van der Laan zelf. Bij het aansnijden van het moeilijke thema terrorisme was het presentatrice Janine Abbring die benoemde hoe menselijk het is om je bang te voelen en toch moedig te zijn ten tijde van onoverkomelijk verdriet. De burgemeester kon het niet roerender met haar eens zijn.

Het onderwerp was overigens al eerder ter sprake gekomen die avond. Ook van der Laan’s moeder was in de oorlog stiekem doodsbang en toch maakte ze deel uit van het verzet en huisveste ze onderduikers. Dat is geen borstklopperij. Dat zit in ons allemaal op het moment dat het er echt toe doet.

Wanneer Amsterdamse Marokkanen bidden samen met de vedettes van Ajax en de hooligans van de F-side. Wanneer een begenadigd presentatrice de moed heeft een stap uit de schaduw te doen voor het interview van haar leven. Wanneer een burgemeester, wars van publieke opinie of politieke correctheid in staat is om voor heel even een land te verbinden. “Angst is de meest normale emotie als je gevaar hebt, maar probeer die angst te hanteren. Als je dat lukt ben je moedig.”

Ween niet

Laten we alsjeblieft (nog) niet wenen om Eberhard. Of zoals iemand op Twitter gisteravond terecht opmerkte: Het is verdrietig om te constateren dat alleen momenten van intens verdriet ons deze zeldzame vorm van saamhorigheid nog brengen. Wie de burgemeester echt een warm hart toe draagt, verandert vandaag iets in zijn doen en laten. Sla bruggen, denk aan meer dan alleen jezelf, focus je op het werk dat je écht kunt veranderen, werk samen, wees realistisch, toon begrip, denk vooruit en wees soms bang en moedig tegelijkertijd. Je hebt het allemaal in je.

Heb je aflevering 2 van Zomergasten 2017 gemist? Je kunt het interview tussen Janine Abbring en Eberhard van der Laan nog een week lang terugkijken via de website van de VPRO.