‘De eerste dag op Lesbos voelde als een brugklasser op zijn eerste schooldag’

Dat de vluchtelingencrisis een groot probleem is, weet iedereen. Maar niet iedereen ondervindt dit met eigen ogen. Maarten Boer wel. Hij is twee weken lang vluchtelingen gaan helpen op het Griekse eiland Lesbos. Hij wilde met eigen ogen zien wat de situatie daar is en wilde meer doen. Nadat hij terugkwam, richtte hij samen met twee anderen de stichting Needs Now op. Deze stichting zet zich in voor vluchtelingen door spullen aan te bieden die je kunt doneren. Zo kun je bijvoorbeeld voor 50 eurocent een kind te eten geven. “Er zijn zo ontzettend veel mensen die iets willen doen maar geen idee hebben waar ze moeten beginnen. Daarvoor hebben we Needs Now opgericht.”

Wanneer, met wie en waarom kwam het idee om naar Lesbos af te reizen en iets voor de vluchtelingen daar te gaan doen? 
“Ik ging met een klein clubje kijken of we konden helpen achter Amsterdam Centraal, waar elke dag mensen aankwamen. Dat was fantastisch. De verhalen die je daar hoort zijn zo indrukwekkend. Ik kreeg toen heel sterk het gevoel om meer te willen doen. Mijn goede vriend Joost Rentema heeft weken en weken achter het station doorgebracht, mensen opvangen, water en broodjes uitdelen. Toen hij besloot naar Lesbos te gaan, heb ik eigenlijk niet getwijfeld. Ik heb meteen geboekt.”

Wat was het plan en wat wilden jullie daar gaan doen? 
“Mijn belangrijkste drijfveer was om met mijn eigen ogen te zien hoe ‘het zit’. Wat betekent die reis? Hoe wordt er met je omgegaan? Klopt het beeld dat we hier in de media en politiek voorgeschoteld krijgen? Hoe zit dit eigenlijk echt? Mijn persoonlijke doel was om niet alleen mijn handen vies te maken, maar meteen ook kijken of we echt een deuk in een pakje boter konden slaan. Dat betekent niet: het oplossen van het vluchtelingenprobleem. Maar wel: iets anders doen dan vergaderen. En je eigen talenten inzetten om een ander te helpen. Dat lukt nog steeds elke dag.”

Bleek dat realistisch? 
“Het is belangrijk om je doel goed voor ogen te hebben. Anders bijt je je tanden stuk. Er is zoveel te doen. En het probleem is zo groot, dat alles wat je doet al snel zinloos lijkt. Maar één nacht op het strand, één boot vol angstige mensen ontvangen, geruststellen en een uitgedroogd kind opvangen met water en een knuffel en het kwartje valt: er zijn dingen om heel lang, diep en goed over te vergaderen. En er zijn dingen waar niemand over hoeft te vergaderen. Een kind redden is een ‘no-brainer’.”

Wat hebben jullie uiteindelijk allemaal gedaan? 
“Wij hebben hulp geboden waar nodig. Dus op het strand met nachtkijkers kijken of er bootjes aankwamen, overdag eten uitgedeeld, met busjes gereden en mensen naar kampen begeleid. En nog heel veel andere dingen. Maar we hadden ook een eigen doel bepaald. Er zijn zo ontzettend veel mensen die iets willen doen maar geen idee hebben waar ze moeten beginnen. Daarvoor hebben we, Dagmare van Willigenburg, Florence Schreinemachers en ik, een hele simpele website gestart: Needs Now. In het kort: Wanna help but don’t know how? See what Lesvos Needs Now. Op de website kun je spullen kopen die nu nodig zijn op Lesbos. Eten voor de kinderen van Kamp Moria bijvoorbeeld. Of tenten voor de winter, emergency blankets, etcetera. Wat heel cool was, was het feit dat wij ‘nergens bijhoorden’, er voor zorgde dat wij iedereen met dezelfde vraag konden ontmoeten. Die vraag was: ‘wat heb je nodig?’. Dat is een hele fijne binnenkomer. Geen hidden agendas, geen politiek, maar heel to the point. Zo van: ‘Zeg het maar. We willen je helpen.’ Zo zijn we in hele korte tijd in contact gekomen met heel veel verschillende organisaties en vrijwilligers.”

Was je voorbereid op de situatie die je aantrof bij aankomst?
“De eerste dag voelde als een brugklasser op zijn eerste schooldag. Maar dat gaat razendsnel. Binnen een dag weet je aan wie je wat hebt, aan wie je minder hebt en wat je moet doen. De algemene sfeer op het eiland helpt daarbij. Het is echt niet lullen maar poetsen. Eenvoudig gezegd: help mee, of ga aan de kant.”

Hoe belangrijk was Facebook & online in jullie ‘strategie’?
“Voor Needs Now is online cruciaal. Wie bij ons in de ‘shop’ een plekje wil hebben, neemt eerst online contact op. Dan ‘checken’ we of jouw vraag past bij wat we voor je kunnen doen en natuurlijk of het allemaal ‘zuivere koffie’ is. Vervolgens zetten we de spullen die je echt nu nodig hebt online. En kun je de link naar jouw producten delen via alle social media. Zo wordt het platform dus gedeeld door steeds meer onafhankelijke hulporganisaties.”

“Bovendien – en dat stuk vind ik zelf heel interessant – het is ontzettend belangrijk om verhalen, foto’s en ervaringen uit de eerste hand te delen. Het is eigenlijk het enige directe middel om voelbaar te maken wat er echt gebeurt. Het is cruciaal om dat te blijven doen, want voor je het weet wordt het vluchtelingendebat alleen een debat. Oeverloos praten, zonder iets te doen. En dat kost levens. Letterlijk. Het is heel goed om dit gigantische probleem tegen het licht te houden, maar niet zonder ook te laten zien dat we de mensen die het het hardst nodig hebben, echt helpen. Het is niet of of, het is en en. Anders zijn onze humanitaire principes een wassen neus. En in dat Europa, of in dat Nederland, wil ik niet leven.”

Hoe kijk jij aan tegen jouw ervaringen daar en de manier waarop het nieuws tegelijkertijd bij ons in de media werd belicht?
“Dit gaat hard klinken, maar voor mij is het weer 1933. Dat betekent propaganda, angst zaaien en irrationele beslissingen. Ik zie dat het economische belang het grootste belang is. Ik zie dat een aantal organisaties waarvan je denkt dat ze juist nu in actie moeten komen, gebonden zijn aan allerlei politieke regels. Ik zie dat ontmoediging het belangrijkste doel is. Ik zie dat er heel onverstandig wordt omgegaan – en vooral ook is omgegaan – met deze situatie. De maffia. Turkije lacht.”

“We vergaderen vooral en zetten AZC’s neer op plaatsen waar de bevolking natuurlijk in opstand komt. We zien verhalen in de pers die de angst alleen maar vergroten. We delen geen wc-papier uit in het grootste kamp van Nederland. We arresteren vrijwilligers die alles hebben opgegeven om mensen te helpen als mensensmokkelaars, om ook hen te ontmoedigen. We maken het hoogopgeleide mensen onmogelijk om te werken. Pfff, ik kan nog wel even doorgaan. Er zijn uitzonderingen. Docu’s zoals ‘The Island of All Together’. De genuanceerde visies die ik lees op De Correspondent. En natuurlijk alle verhalen van mijn vrienden Joost Rentema, Steffi de Pous, Laura Jansen, Johnny de Mol, en nog veel meer, op alle media die hun verhalen maar durven te plaatsen.”

In dit filmpje zie je mensen in de rij staan voor eten. Het is een hele klus om iedereen rustig in de rij te laten staan, omdat mensen al dagen niet hebben gegeten.

Hoe gaat Needs Now nu verder? Wat zijn de plannen voor de nabije toekomst?
“Needs Now is een stichting geworden. De volgende stop is een ANBI status. Verder was onze eerste missie natuurlijk Lesbos. Nu zien we nieuwe ‘haarden’ ontstaan. We gaan bijvoorbeeld een kijkje nemen bij een vluchtelingenkamp in Duinkerken. Needs Now is niet gebonden aan een specifieke plek. We gaan ons platform zo inrichten dat het ook onafhankelijk van ons kan functioneren. We hebben veel momentum en echt geweldige mensen sluiten zich aan bij dit initiatief. Dat is echt fantastisch om te merken.”

Wat heeft op jou het meeste indruk gemaakt? 
“Dat is een positieve ervaring. De mate waarin je met allerlei verschillende mensen onmiddellijk kunt samenwerken, als je hetzelfde doel nastreeft, is prachtig. Mensen uit andere culturen, die ik een jaar geleden misschien voorbij was gelopen op straat, worden nu in een paar dagen je allerbeste partners. Dat is zo mooi. En daaraan voel je dat alles kan. Ik weet hoe stom dat klinkt, maar het inzicht dat als we allemaal gewoon één stapje zetten, één hand uitstekend, we echt de grootste ellende kunnen verlichten. Dat inzicht is voor mij goud waard. Verder mogen mensen best iets minder vergaderen. Doe iets.”

Wat wil je mensen echt op het hart drukken, ten aanzien van deze crisis en jullie initiatief?
“Blijf kritisch als je de krant leest of tv kijkt. Oh ja, en deze: Uit de kleinste vonk ontstaat een groot vuur.”

Alle foto’s in dit artikel zijn gemaakt door Florence Schreinemachers.