We worden steeds slechter in het inschatten van risico

Als mensen hebben we twee dingen allemaal gemeen: We hebben allemaal een diepgewortelde angst voor iets, en we zijn verschrikkelijk slecht in het inschatten van risico’s. En de media helpt ons daar niet bij, stelt Trevor Knoblich (zelf gezegend met een angst voor spinnen) in zijn talk op SXSW.

Knoblich spreekt enigszins uit ervaring, hij werkte nog niet zo lang geleden voor een branchevereniging van verzekeraars waar hij zich bezighield met het uitwerken van risicoanalyses. Tegenwoordig is de Amerikaan werkzaam als directeur digitaal bij de Online News Association. Beide kanten van zijn statement dus.

“In die tijd waren we vooral bezig met bepalen wat een gemiddeld mensenleven nou eigenlijk waard is bij maximaal risico”, vertelt Knoblich. Met een simpele formule werd bepaald dat ‘risico’ een combinatie is van ‘kans dat iets gebeurt’ vermenigvuldigt met de consequenties van het voorval.

Als je het tot deze kern terugbrengt, komt het een tikkeltje absurdistisch over, realiseert de Amerikaan zich achteraf ook. Toch was het de enige manier om een gemeenschappelijk idee bij risico’s te krijgen, omdat ieder mens het geheel anders inschat. Om dat te onderstrepen doet Knoblich een kort proefje met zijn publiek: wat zijn de vijf dodelijkste wezens op aarde?

Onderschatting

Er zijn een aantal oorzaken waardoor we risico steevast onderschatten. Het best is dat samen te vatten in het rijden van een auto, stelt Knoblich. “We onderschatten risico’s het meest in bekende situaties, of situaties die we persoonlijk onder controle hebben en vrijwillig in terecht zijn gekomen.”

Maar de opvallendste oorzaak voor het onderschatten van risico’s ligt ver buiten ons eigen bereik. “Wanneer de media een risico niet genoeg of niet goed uitlicht, krijgen we vaak een scheef beeld van de echte risico’s”, aldus Knoblich. Volgens de Amerikaan kan media er voor zorgen dat risico’s veel groter worden gemaakt dan ze daadwerkelijk zijn en dat zorgt volgens hem voor immense gevaren voor mensen.

“In de Verenigde Staten hadden we begin deze eeuw de “Summer of the Shark”, waarin de media groots uitpakte over een aantal situaties waarbij haaien mensen hadden aangevallen aan het strand”, haalt Knoblich op. Dat jaar opende mensen op basis van die mediarapportages de jacht op haaien, waarbij meerdere vissen werden gedood.

“Wat de media vergat te melden in de items, was dat het aantal aanvallen door haaien vele malen lager was dan het jaar ervoor.”

Verdraaide werkelijkheid

De sturende rol van media zien we volgens Knoblich vooral terug wanneer het gaat om de angst rondom terrorisme. Veel Amerikanen geven aan bang te zijn voor terroristische aanslagen, gevoed door de manier waarop (Amerikaanse) media om blijft gaan met het verslaan (de dreiging) van terrorisme.

“Het budget van Defensie is in ‘de strijd tegen terrorisme’ opgekrikt tot 16 miljard dollar,” schetst Knoblich, “terwijl er tussen 2000 en 2013 gemiddeld 260 Amerikanen om komen per jaar door terrorisme. In het binnenland én tijdens missies in het buitenland!”

Ook het immense dodental van 9/11 zijn daar in meegenomen, wat volgens Knoblich nog altijd bijdraagt voor dat hoge getal. “Defensie komt weg met zulke veranderingen omdat het publiek meegaat in die verdraaide werkelijkheid die gecreëerd is.”

Ondertussen is er in de media nauwelijks aandacht voor een echte massamoordenaar in de VS: hartziekten. Want is dezelfde periode tussen 2000 en 2013 kwamen er gemiddeld 610.000 (!) Amerikanen om door hartziekten. Het budget voor onderzoek, onderwijs en bestrijding? Een schamele 1.3 miljard dollar.

Kijkcijfers boven context

Knoblich is oprecht bezorgd over de rol van media in dit soort situaties. Zeker omdat ook grote, traditionele uitgevers zich laten verleiden tot het publiceren onder druk van meer ‘eyeballs’. “CNN ging tijdens de vermissing van vlucht MH70 compleet over de top, het publiceerde in totaal misschien wel 1000 artikelen in een maand over het vliegtuig.” De verdediging van CNN? Het publiek bleef terugkomen, dus kennelijk was er behoefte.

Ook de huidige vluchtelingencrisis wordt volgens Knoblich expres verkeerd belicht omwille van de kijkcijfers. De Amerikaan irriteert zich aan de manier waarop media de angst voor binnenkomende terroristen blijft uitmelken: “Tussen 2001 en 2015 kwamen er 784.000 vluchtelingen ons land binnen. Drie daarvan werden opgepakt vanwege betrokkenheid bij mogelijk terroristische activiteiten. Twee daarvan werden buiten Amerika gearresteerd.”

Dat het ook anders kan, wordt slechts sporadisch bewezen op de Amerikaanse TV-zenders. Comedians Jon Stewart, John Oliver en Samantha Bee zijn opvallende tegengeluiden, die overigens vooral online veel tractie krijgen.

Benoem het risico

“Er is genoeg te winnen, maar het er gebeuren al fantastische dingen”, stelt Knoblich. Vooral nieuwe (digitale) uitgevers richten zich op een andere toon en zijn niet bang om het risico te benoemen in hun publicaties.

Als voorbeelden noemt de Amerikaan het werk van Vox, maar ook de podcasts van “Note to Self”. In een recente uitzending over de mogelijkheden van hackers nam het team achter de podcast ruim de tijd om uit te leggen hoe groot het risico is dat je daadwerkelijk gehackt wordt.

“Vergis je niet: het is zoals gezegd heel menselijk om risico’s te onderschatten. Onze rol als media, bloggers, makers, is om te zorgen dat we onze boodschappen voorzien van context. Op die manier worden we er met zijn allen iets beter in”.