Gaat het stemmen veranderen? Kabinet overweegt drie opties voor aanpassing kiesstelsel

Nederlanders mochten dit jaar niet één, maar zelfs twee keer stemmen. En dus gingen we allemaal weer naar de stemlocaties, kozen we een partij en een kandidaat en leverden we het formulier in. Weinig bijzonders. Maar in de toekomst gaat dit mogelijk anders. Minister Ollongren van Binnenlandse Zaken gaat namelijk een aantal varianten van het kiesstelsel onderzoeken, meldt de NOS.

De reden dat het kabinet het kiesstelsel aan wil passen, is om te zorgen dat wij ons beter vertegenwoordigd voelen. In totaal worden er nu drie opties onderzocht. Allereerst is er een persoonsstelsel of lijstenstelsel, waarbij je op een partij óf op een individuele kandidaat kiest. Net als nu kun je dus iemand een voorkeursstem geven, bijvoorbeeld vanwege een thema waar diegene zich hard voor maakt. Die voorkeursstemmen wegen bij dit scenario echter zwaarder mee bij de zetelverdeling.

Ook is er een optie met kiesdistricten. Daarbij stem je op een kandidaat in jouw district, en aan de hand van die stemmen worden honderd van de 150 zetels in de Tweede Kamer verdeeld. De andere vijftig zetels gaan naar partijen die via de districten minder zetels haalden dan ze verdienden, op basis van het totaal uitgebrachte aantal stemmen.

Tot slot is er een optie met versterkte kieskringen. In dat geval wordt er voor iedere kieskring een andere kandidatenlijst aangeleverd door de partijen. Jij stemt dan op iemand uit jouw kieskring. Die kieskringen zijn overigens niet nieuw. Nu worden ze echter alleen voor de administratie gebruikt.

Regio is belangrijk

De opties laten zien dat Ollongren vooral onderzoek doet naar opties waarbij de regio een stuk belangrijker is. Die regionale binding draagt voor het kabinet bij aan een “verbeterde inhoudelijke vertegenwoordig bij een flink deel van de kiezers”. En dat geldt dan vooral voor mensen buiten de Randstad, aldus het kabinet.

Het onderzoek is een reactie op aanbevelingen van de commissie-Remkes eind vorig jaar, waarbij geoordeeld werd dat een groot deel van de bevolking zich niet meer vertegenwoordigd voelt in het politieke stelsel. Het kabinet moet voor het eind van dit jaar een definitief voorstel voor het kiesstelsel aanleveren.

In dat voorstel wordt waarschijnlijk meer gewijzigd dan alleen de manier waarop we kiezen. Het kabinet overweegt bijvoorbeeld ook om jongeren vanaf zestien jaar te laten stemmen. Daarnaast wordt een jongerenparlement onderzocht. Dat parlement moet “de stem van jongeren meer in de politiek laten doorklinken”. Verder moet het eenvoudiger worden om de grondwet te wijzigen, wat nu alleen kan als de wijziging twee keer door de beide Kamers is behandeld. Voor de tweede keer komt straks een gezamenlijke vergadering van de Eerste en Tweede Kamer.

Niet eerste onderzoek

Volgens de NOS is het overigens niet voor het eerst dat er alternatieve kiesstelsels overwogen worden. Zo werkte het kabinet-Kok I bijvoorbeeld aan een gemengd kiesstelsel in de jaren ’90. Maar dat is overduidelijk niet gelukt. En ook andere, recente pogingen voor hervormingen bij de verkiezingen wisten het niet te halen.

Waarom is dat? Volgens Wim Voermans van de Universiteit Leiden is dat onder meer omdat ons huidige systeem best goed is. Op dit moment kiest Nederland immers als één kiesdistrict en verdelen we op basis van al onze stemmen de zetels. “Elke variant daarop is ingewikkelder”, aldus Voermans tegenover de NOS.

Daarnaast worden de politieke partijen waarschijnlijk niet beter van een ander kiesstelsel, dus zullen zij het waarschijnlijk tegenhouden. De landelijke leiding van een partij kan minder invloed uitoefenen op de kandidatenlijst als de regio belangrijker wordt. Ollongren vindt dat juist een voordeel, omdat mensen op de kieslijst dan belangrijker worden.