Waarom ik deze week op de Noordpool zat

Afgelopen vrijdag vloog ik naar Spitsbergen, het meest noordelijk gelegen bewoonde gebied ter wereld. Spitsbergen – of Svalbard zoals de Noren het zelf noemen – ligt zo’n 1000 KM onder de Noordpool en wordt momenteel dan ook vooral gebruikt als uitvalsbasis voor wetenschappelijk onderzoek naar het poolgebied en klimaatverandering.

Eén onderzoekster die daar inmiddels alles van weet is klimaatjournaliste Bernice Notenboom, die mij twee maanden geleden uitnodigde om mee te gaan naar Spitsbergen. Vorige maand ondernam zij voor de vierde keer in haar leven een barre expeditie naar de Noordpool op ski’s.

Om onderzoeksgegevens voor NASA en ESA te verzamelen, maar ook omdat het waarschijnlijk de laatste keer is dat de tocht gemaakt kan worden: als gevolg van de klimaatverandering is het ijs op de Noordpool op dit moment zó ver verdwenen dat het binnen nu en een paar jaar onmogelijk is het 90 graden punt op onze wereld nog te voet te bereiken. De Noordpool is dan niet veel meer dan een plek in de zee.

Het wordt hier nooit donker

Amper een week na het bereiken van het 90 graden punt later staat Bernice ons op te wachten in Longyearbyen, de hoofdstad (lees: dorp) van Spitsbergen. Samen met vier andere ‘internet pioniers’ – Brian Garret (3DHubs), Geert-Jan Bruinsma (Founder Booking.com), Jeroen van den Berg (Carlink) en Mascha Feoktistova (vlogger Vloggloss / Beautygloss) – zijn we door haar uitgenodigd voor een expeditie over het eiland en het maken van een driedelige documentaire die later dit jaar zal worden uitgezonden door de EO op Nederland 2.

Zo sliep ik de afgelopen week in een tentje in de vrieskou en zeilden we op een prachtige driemaster uit 1924 drie dagen lang het hele eiland rond. Een onvergetelijk avontuur, niet op de laatste plaats om het prachtige aanzicht van gletsjers, zeeijs, eindeloze sneeuwvlaktes, bergen, walrussen en zeehondjes in het wild. En dat allemaal in onafgebroken daglicht: in Spitsbergen wordt het in deze tijd van het jaar 24 uur niet donker. Een hele bizarre ervaring.

Bye bye Noordpool

Hoe adembenemend en avontuurlijk de reis ook was, de aanleiding ervan stemt droevig. Wanneer je je beseft dat de Noordpool en het overgrote deel van de gletsjers op plekken als Spitsbergen in rap tempo aan het verdwijnen zijn, is dat niet alleen slecht nieuws voor de ijsberen, zeehondjes en talloze andere diersoorten die daardoor hun thuisbasis verliezen.

De Noordpool fungeert in wezen als de airconditioning van de aarde: een enorme witte oppervlakte van sneeuw en ijs zorgt er onder meer voor dat veel van het zonlicht weerkaatst en het niet te warm wordt op aarde. Zonder Noordpool blijft al die hitte hangen en direct geabsorbeerd door het zeewater, wat er weer voor zorgt dat er overal ter wereld nog meer ijs smelt. De stijging van de zeespiegel met enkele meters is dan slechts één van de vele gevolgen.

Wat er precies aan ons klimaat verandert als het ijs op de Noordpool binnen nu en een paar jaar helemaal verdwenen is, is lastig te voorspellen. De wetenschappers die we spraken op Spitsbergen wijzen op het gevaar van ‘extreme weersomstandigheden’ in heel Europa: Stormen, tornado’s, overstromingen, heel veel regen, extreme hitte en extreme kou op onverwachte momenten. Niet echt een prettig vooruitzicht in een land dat onder zeeniveau ligt.

Wat kún je er aan doen

Bernice’s aanleiding om ons uit te nodigen op Spitsbergen en mee te werken aan dit TV programma is dan ook een noodkreet: in hoeverre kunnen wij creatieve denkers en ondernemers iets bijdragen om de opwarming van de aarde met 2 graden te stoppen vóór 2020? En valt daar überhaupt nog wat aan te doen?

Daar breken mijn vier mede-poolreizigers en ik ons sinds afgelopen week het hoofd over. En wij overigens niet alleen. Bernice nodigde op haar reis ook mensen uit het bedrijfsleven uit die dezelfde tocht maakten en deze week gelijk een brandbrief aan het nieuwe kabinet stuurden.

Ook ons cluppie is inmiddels druk met het smeden van plannen en daarbij kunnen we jouw hulp hard gebruiken. Want natuurlijk moet het nieuwe kabinet over de brug komen met maatregelen die ervoor zorgen dat we in ieder geval voldoen aan het klimaatakkoord van Parijs. Maar als we de internationale wetenschappers op Spitsbergen mogen geloven gaat dat allemaal niet snel genoeg.

Dus moeten we als mensen ook zelf aan de slag. Geen makkelijke opgaaf, want wat kun je zelf doen? Minder vlees eten? Niet meer bij fast fashion winkels shoppen? Korter douchen? Je huis isoleren? Niet meer op vakantie met het vliegtuig? Dan toch maar elektrisch gaan rijden?

Natuurlijk lijkt dat allemaal maar een druppeltje op de gloeiende plaat. Maar wel eentje die aan politiek en bedrijfsleven duidelijk maakt hoe belangrijk dit probleem op dit moment voor ons is. Dus neem het voortouw en vertel iedereen die je kent over dit artikel of klimaatverandering in het algemeen. En volg ons op Facebook of Twitter, want we gaan je de komende tijd in elk geval een hoop tips geven over hoe jij je steentje bij kan dragen.

De complete documentairereeks over de klimaatexpeditie naar Spitsbergen zal in het najaar van 2017 op NPO 2 te zien zijn.