Eenzaamheid: het laatste taboe onder zzp’ers

Het is niet zonder reden dat zoveel spreekwoorden zijn gewijd aan groepsprocessen waaraan mens én dier zich schuldig maken. Zoals die van een eigenaardig schaap dat om onverklaarbare redenen een dam over gaat waarna de rest volgt: een klassiek geval van kuddegedrag.

Uit onderzoek blijkt dat het gros van de mensen zich liever onderwerpt aan elektrische schokken, dan tijd door te brengen met alleen hun gedachten. De reden: mensen zijn onmiskenbare groepsdieren.

Socializen

De aard van de mens staat in schril contrast met het zzp-schap. In je eentje ben je verantwoordelijk voor je bedrijf. Wat zeg ik: je bént je bedrijf: secretaresse, administratief medewerkers en marketingexpert ineen. En dan hebben we het nog niet eens gehad over je taken als CEO.

Onze capaciteit om alleen te zijn is alleen jammerlijk slecht, getuige bovenstaande voorbeelden. Zoals de spreekwoorden verraden, zijn we van nature groepsmensen maar driven we als zzp’er tevergeefs solo. (Dankje, Jason Derulo).

Taboe

Op toegeven dat freelancen eenzaam is, rust nog een behoorlijk taboe. De vraag in diverse Facebookgroepen voor freelancers wie zich in de eenzaamheid herkent, kan rekenen op weinig respons. Net zoals Nederlandse zoekopdrachten op dit vlak.

In het Engels is er al een naam voor de thuiswerkende zzp’er: WAHFs: Working At Home Freelancers. En wie in het Engels gaat Googelen naar eenzaamheid onder freelancers, ziet onder meer pijnlijk hits over het ‘lonely freelancer syndrome’ en het onvermaarde listicle toppertje ‘29 Easy Ways That Freelancers Can Feel Less Lonely’.

Dit is allemaal heel geinig, net zoals de comic waarin een man naar zijn vrouw roept ‘Honey, I’m STILL home’, maar dit is een bloedserieuze trend. Het schetst de contouren van een solo-driven economy waarin mensen in hun eentje het carriere-pad afleggen.

De opties

De oorzaak is het aantal zzp’ers dat nog steeds toe neemt. Van deze groep werkt bijna de helft doorgaans thuis. Volgens het CBS waren er in 2015 in totaal 1,1 miljoen mensen die voornamelijk thuis of vanuit huis werkten (onder wie zzp’ers en vaste werknemers), wat neerkomt op 14 procent van de werkzame beroepsbevolking.

Lang niet elke zzp’er werkt in de stilte van zijn of haar huis. Misschien heb je een fantastische werkplek met andere ondernemers, sta je steevast om 9:00 uur op de stoep van lokale Coffee Company om een plekje te bemachtigen of ben je te vinden bij je opdrachtgevers.

Voor Bien Borren (24), freelance journalist en tekstschrijver, is het een combinatie van locaties en mensen waardoor ze een lekkere werkdag heeft. Als ze niet achter haar thuisbureau zit te werken en ondertussen een wasje draait, zit ze in het Amsterdamse Volkshotel te tikken. Met drie andere zzp’ers (illustrator, fotograaf en ‘een manus van alles’) bekleedt ze een Instagram-waardige werkruimte met daarin the bare necessities: een hangstoel, planten, boekenkast en oja, wat bureaus en computers om op te werken.

Naast praktische faciliteiten zijn het de sociale aspecten waarom zij en haar freelance-collega’s naar de broedplaats trekken, verklaart Bien. “We sparren, leggen ideeën aan elkaar voor en werken soms zelfs samen. En het is ook best fijn om af te kijken hoe een meer ervaren zzp’er haar administratie aanpakt.”

Discipline

Faciliteiten, lering, check. Is discipline ook een reden om buitenshuis te werken? Bien: “Thuis werken vind ik fijn maar dat is vaak iets té gezellig. Mijn kantoor in het Volkshotel is een stok achter de deur: ik vertrek van mijn huis en zodra ik daar aankom, begint het werk.”

Journalist Jorieke van Noorloos maakte juist de switch naar méér thuiswerken omdat ze meer met losse opdrachten werkt in plaats van vaste tijden. “Eerst werkte ik zo’n 5 dagen per week op een redactie.

Inmiddels werk ik zo’n 2 dagen per week thuis. Ik vind het heerlijk. Ik hoef dan met niemand anders rekening te houden dan met mezelf. Maar ik realiseer me ook dat het bergen discipline kost als je altijd thuiswerk. Ik bedoel: ik sluit na een werkdag bij een opdrachtgever ook echt de dag af.”

Soms is een hip kantoortje simpelweg niet betaalbaar. En is een Coffee Company niet heel geschikt als flexwerkplek. ‘Zie maar eens bloedserieus telefonisch te onderhandelen met rochelende stoompijpjes en blèrende peuters op de achtergrond’, schrijft freelance journalist Iris Vandemoortele. Na 19 jaar kantoorbanen te hebben gehad begeeft ze zich nu in een freelance-parkeervak. En dat is best lastig, getuige de kop van haar artikel ‘Heimwee naar kantoor.’

Vrijheid blijheid

Zzp’er Jelle van der Meer is volstrekt eenzaam maar daarover zeer tevreden. Hij noemt zichzelf liever freelancer, een oorspronkelijk Engelse term dat zoveel betekent als ‘vrije ridder’. Voor een rapport van de WRR (Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid) schrijft hij over de nieuwe organisatie van arbeid.

“Mijn bureau staat thuis, ik heb geen baas, geen collega’s en heb mijn eigen oplossingen voor ziekte en pensioen”, schrijft hij. Een rondje bellen langs vrienden en relaties levert meteen een ander beeld. “De meesten hebben een of ander collectiefje of zitten bij elkaar in een kantoorruimte of staan onderling online in contact met elkaar voor raad en daad. Ze zoeken elkaar op uit sociale behoefte en bedrijfsbelang.”

Sociale contacten zijn dus niet alleen de basis om je niet eenzaam te voelen, het levert je businesswise ook vaak wat op. De enige manier waarop freelancers kunnen bestaan, is door krachten te bundelen, schreef Karel Smouter van De Correspondent al in 2014. En nog steeds menen we dat een collectief van zzp’ers sterker is dan een gigantisch leger van eenlingen, een beetje zoals die kudde dieren waar ik het eerder over had.

Bescherming

Oud-kamerlid Mei Li Vos (PvdA) noemt vast werk geen luxe maar een recht. Ze maakt zich sterk voor zzp’ers en flexwerkers want stabiel werk biedt ‘inkomen, respect en waardering’. Onlangs nog zei ze in haar podcast (de ‘voscast’): ‘zzp’ers allerlanden, verenigt u’. “We kennen zzp’ers als individualisten die alles zelf regelen en doen maar dat is tegelijkertijd hun zwakheid. Ze kunnen tegen elkaar worden uitgespeeld, zeker in sectoren waar veel zzp’ers zijn en opdrachtgevers zeggen: voor jou tien anderen.”

Vaker samen optrekken is dus handig. En je voelt je niet zo verdomd alleen. Hoewel: Alleen zijn is niet hetzelfde als eenzaam zijn. Coach Sybren van der Schaar verwoordt dat mooi in zijn blog ‘Gelukkig eenzaam maakt integer’. “De gangbare gedachte is dat alleenstaande eenzame mensen ongelukkig zijn. Of dat ook zo is, dat is nog de vraag. Veel mensen voelen zich juist eenzamer in hun relatie of menigte dan wanneer ze in hun eentje wandelen op de hei.”

Kudde versus eenzaamheid

In onze maatschappij verkiezen we een kudde graag boven een solo-bestaan en ruilen we onze eenzame eettafel graag in voor een krappe werkplek in de Coffee Company. Maar ons zzp-schap is ook een mogelijkheid alleenheid te verkennen. Daarnaast kunnen mensen sociale contacten op verschillende manieren opzoeken, aldus Astrid Homan, assistent onderzoeker aan de Uva. “Dit kan op het werk, maar natuurlijk ook via vrienden en familie.”

Van nature heb je mensen die meer of minder sociale contacten nodig hebben. Dat heeft te maken met de staat van je ‘sense of belonging’: je behoefte bij een groep te horen, zegt Homan. “Dat wil niet zeggen dat mensen die daar lager op scoren, het prima vinden om nooit sociaal contact te hebben, maar zij zijn minder aangedaan als ze bijvoorbeeld het idee hebben dat ze buitengesloten worden.”

Jason Derulo zong het al: I’m riding solo, feeling like a star, you can’t stop my shine. Eenzaam of niet.